Mamongoti ( “manuruk jabu” manang “mangompoi jabu”)

Mamongoti ( “manuruk jabu” manang “mangompoi jabu”)

Mamongoti na marharoroan do i (kata dasar) sian hata “bongot” (bongot = masuk), asa molo di dok mamongoti bagas lapatanna mamasuhi jabu (bagas). Di halak batak adong dua macam adat mamasuhi jabu, ima “manuruk jabu” dohot “mangompoi jabu”. Na dua ulaon i hampir sarupa do adat na, alai molo sian balga ni ulaon umbalga ma ulaon “mangompoi” sian ulaon “manuruk jabu”. Somalna di ulaon mangompoi jabu sigagat duhut ma di buat (di seat) alai molo ulaon manuruk jabu, na marmiak-miak do dibahen tu si.

Didok angka natuatua molo di omppoi do sada bagas, tung na so boi be morot (di gadis) jabu i salelengna ingkon hot ma i di nasida sahat tu pomparanna gabe jabu parsattian. 

Di tano parserahan on (isarana di Jabodetabek) ndang pola hea be didok mangompoi manang manuruk jabu molo adong ulaon mamasuhi jabu, alai didok ma dohot hata na uli begeon “mamongoti bagas”. Ai na mandok mauliate do suhut i tu Debata ala nunga bolas boi di pature bagas nasida i uli jala denggan berengon, huhut mangido tangiang asa tongtong marhahipason nasida mangingani bagas na pinauli na i. Partording manang rumang ni ulaon i pe ndang pola songon bidang ni ulaon mangompoi manang manuruk jabu. Di gokhon suhut ma sian horong dalihan natolu i, ima horong ni dongan tubu, dongan sahuta, boru, hulahula, tulang dohot pariban. Ulaon i pe di pungka ma di parnakkok ni mata ni ari (+ pkl.10.00) asa nangkok panggabean dohot parhorasan tu joloan ni ari.

Uduran ni hulahula dohot tulang mamboan boras si pir ni tondi huhut mamboan dengke na mokmok pasahatonna tu suhut i huhut mamboan ulos. Dongan tubu, dongan sahuta dohot boru tumpak ma pasahaton na tu suhut i.

Ditingki manghatai, dongan sahuta ma manungkun sintuhu ni ulaon, jala paidua ni suhut ma na mangalusi. Alai gabe jot-jotan do hulahula gabe panungkun di sintuhu ni ulaon (gabe hira panghataion di ulaon unjuk), nda sala do i ?, asa molo pe ndang sian dongan sahuta songon panungkun tumingkos ma antong molo sian dongan tubu na manungkun sintuhu ni ulaon i, ido natingkos.

Partording ni ulaon mamongoti bagas,

1. Manjalo angka tutur na ginokhon,

Sude tutur na ginokhon ni suhut (uduran ni hulahula dohot uduran ni tulang) molo dung sahat nasida ndang manigor masuk i tu bagasan jabu, jolo himpu ma jolo nasida di alaman paima ro jou-jou sian hasuhuton. Alai anggo dongan tubu, dongan sahuta dohot boru boi ma nasida langsung tu hundulan na pinarade ni suhut i. 

Asa dung dapot tingkina laos nunga sahat be sude angka na ginokhon ni suhut lumobi ma uduran ni hulahula dohot uduran ni tulang, mamungka hata ma paidua ni suhut :

Santabi ma di hamu na huparsangapi hami raja ni dongan sahuta, raja ni dongan tubu, raja ni boru, lumobi ma di raja i hulahula nami suang songon i dohot tulang nami, on ma tingki dohot ombas na naeng pungka on ta ma ulaon on, nuaeng pe dihamu hulahula nami suang songon i dohot tulang nami, bongot ma hamu raja nami nunga rade hami manjalo haroro ni rajai dohot angka nantulang nami.

Di tingki manjalo hulahula dohot tulang, andorang so hundul dope nasida jolo di jomput ma boras napir tu simanjujung ni suhut i dohot tu sude iananghonna (didok ma hatana : horas jala pir ma tondim hela dohot ho inang borungku dohot angka pahompungku mangingani si baganding tuamon di dongani asi dohot holong nasian Amanta Debata) laos di pirpirhon dompak ginjang tolu hali huhut didok : horas, horas, horas. Dung i hundul ma muse na sida.

2. Pasahat tudutudu ni sipanganon dohot dengke,

Hata sian paidua ni suhut,

Mauliate ma hudok hami tu Debata marhahipason do hamu sude na huparsangapi hami dohot inanta soripada bolas sahat tu inganan on. Nuaeng pe naeng pungka on ta ma ulaon on, pangidoan nami di hamu hulahula nami dohot tulang nami mangarade ma hamu asa ro hami pasahat tudutudu ni sipanganon tu adopan muna.

Hata sian hulahula,

Mauliate ma raja ni boru, asa nuaeng pe di hita horong ni hulahula lumobi ma di hamu haha parhundul dos ma rohanta manjalo hata ni pamoruonta didok rohanami dumenggan ma molo haha parhundul na manjalo.

Hata sian Tulang,

Gabe ma jala na horas, laos mauliate ma di hata ni anggi parhundul, ndang tingkos molo tu adopan nami tudutudu ni sipanganon sian pamoruonta, nunga uli rohanami hamu ma namanjalo, boti pe songon i na rap manjalo do hita disi, di jalo anggi parhundul ma.

Hata sian Hulahula,

Mauliate di haha parhundul, ba molo nunga songon i pandok muna nauli ma, ba molo tung pe tu adopan nami ba na rap manjalo ma hita di si. I pe dihamu pamoruon nunga rade hami, Botima !

Suhut pasahat tudutudu ni sipangonon tu adopan ni hulahula.
(didok ma hata na pasahat tudutudu ni sipanganon i)
Dung sahat tudutudu ni sipanganon, hata sian hulahula,
Nuaeng pe di hamu boru nami tong ma mangarade hamu asa hupasahat hami dengke na huboan hami tu hamu.

Paidua ni suhut mangalusi,

Na uli ma raja nami, nunga mangarade hami borumuna, pasahat hamu ma.

Hulahula pasahat dengke. (didok ma hata ni na pasahat dengke i)
Laos udut ma muse di pasahat ulos tu suhut i.
Sidung hulahula pasahat dengke dohot ulos, uduran ni Tulang ma muse pasahat dengke.

(didok ma hata ni na pasahat dengke i)

Laos udut ma muse di pasahat ulos molo adong do diboan nasida.

3. Marsipanganon,

Dung sidung hulahula dohot Tulang pasahat dengke dohot ulos, di uduti ma muse marsipa-nganon. (di pangido ma sahalak martangiang sian horong ni suhut).

4. Dung sidung marsipanganon (marbagi parjambaran), 

Hata sian paidua ni suhut,

Santabi godang ma di hita sude amanta raja suang songon i inanta soripada, lumobi ma dihamu raja i hulahula nami dohot tulang nami, ala naung simpul hita marsipanganon, laos hombar tu tingki ta uduti ma ulaonta raja nami. 

Hata sian hulahula,

Ima tutu di hamu parboruon, nangkin dipasahat hamu tu adopan nami tudutudu ni sipa-nganon, nuaeng pe raja ni boru asa uli di hamu denggan di sude naginokhon muna, hu pasahat hami ma muse tudutudu ni sipanganon on tu hamu asa boi pasahaton muna tu angka hasahatan na hombar tu adat ta i. Alai tahe mangalap hata hami tu haha ni parhundul, boha di roha muna haha ni parhundul nda denggan do songon i ?

Hata sian Tulang,

Gabe ma jala horas, nunga nauli pandohan ni anggi parhundul i, denggan ma di pature raja ni pamoruon.

Hata sian paidua ni suhut,


Ima tutu raja nami dohot di tulang nami, na uli jala na sintong ma i. Nuaeng pe dihita na mardongan tubu, lumobi di raja ni dongan sahuta, nunga dipasahat hulahula dohot tulang tu hita taringot di tudutudu ni sipanganon, asa tingkos tutu sai jolo diseat hata ma ipe asa diseat raut, mangido ma hami panuturion sian dongantubu, lumobi sian hamu dongan sahuta hombar tu adat na masa di luat on.

Hata sian dongan sahuta,

Mauliate ma amang suhut nami, na tingkos jala nauli do pandohan muna i, asa nuaeng pe taringot na marbagi parjambaran, pos do roha nami siboto adat siboto uhum do hamu, jala angka na hombar di parbagi ni parjambaran nunga tung tangkas i diboto hamu hombar tu bidang ni gokhon muna, bahen hamu ma na uli i. Boti ma !

Hata sian paidua ni suhut,

Antong molo songon i, mauliate ma ! molo dos rohanta di dok roha nami songon on ma parbagi na. (di goari ma parbagi na sada-sada)

- Osang : jambar ni Hulahula

- Namarngingi : jambar ni Tulang

- Soit : jambar ni dongan tubu (di ganupi mar ompu-ompu)

- Soit : jambar ni dongan sahuta

- Soit : jambar ni pariban

- Soit : jambar ni pangalambung i (molo adong ale-ale di si)

- Parsanggulan : jambar ni boru

- Ihur-ihur : di suhut dohot haha anggi na.

5. Dung sidung marbagi jambar ( dipungka ma manghata i ),

Manungkun ma raja ni dongan sahuta ni hasuhuton manang dongan tubu (anggi doli manang haha doli), paidua ni suhut ma mangalusi. (songon hatorangan na di ginjang i).

Panungkun,

Manghatai ma hita suhut nami, “Gokhon si paima on, joujou si alusan ; manggohi dohot mangalusi gokhon dohot joujou muna, sahat iba di tonga ni bagas na marampang na marjual on si gomgom nasa pangisi na, bagas pangantaran ni anak pangantaran ni boru, huhut panjaloan sangap dohot tua lumobi pasupasu sian Debata, dohot hundul dikursi na uli ganti ni amak tiar, ba sai uli dohot tiar ma tutu panggabean dohot parhorasan di hita tujoloan sa on tumpahon ni Amanta Debata, nunga bosur iba huhut mangan indahan na las na pinarade muna, sagat huhut marlompan juhut na marsaudara, sombu uas marhite aek sitiotio” on pe amang suhut nami, songon ni dok ni si jolojolo tubu i, sai jolo ni nangnang do asa ni nungnung, sai jolo pinangan do ipe asa sinungkun. Ba nuaeng pe, amang suhut nami, na manungkun ma hami taringot di hata ni si panganon i, dia ma mata na, dia ma halto na ; asa dia ma hata na, aha ni dok na ; haroan na uli tung tangkas ma di paboa suhut nami, Botima !

Mangalusi,

“Gabe ma hita jala na horas tumpahon ni Amanta Debata. Ba nunga manungkun Hahadoli / Anggidoli dihata dohot lapatan ni sipanganon na sosadia i, sai pamurnas ma i tu pamatangta, saudara tu bohi sipasindak panaili ma i, sipaneang holiholi. Sai ma masumasu ma Tuhanta lam di tambai dihami hagabeon dohot panamotan tu joloan sa on, asa boi dope nian patupa on nami sipanganon na gumodang jala na tumabo. Ia taringot di sungkun muna i, taringot di hata ni sipanganon i dohot haroan na, ba sipanganon panggabean parhorasan do lapatan na”. Boti ma hahadoli / Anggidoli ! 

Panungkun,

“Mauliate ma, ba molo songon i do hape ba na uli ma i tutu, sai asi ma roha ni Tuhanta pardenggan basa i, sai ditambai dope pasupasu na di hamu tu joloan sa on tamba ni naung adong i. Asa bagot na marhalto na tubu di robean, ba sai horas ma namanganton, sai lam tu ganda na di hamu na mangalean”.

Alai ale amang suhut, sai marangkup do nauli, mardongan do nadenggan. Nuaeng pe tangkas ma hatahon hamu siangkup na songon na hundul, si dongan na songan na mardalan, asa tung torang huboto hami, ba tung tangkas ma dihatahon suhut nami. Boti ma !

Mangalusi,

“Ido tutu amang, toho ma na nidok muna i, sai marangkup do na uli, mardongan do na denggan, jadi nuaeng pe paboaon ma tutu siangkup na songon na hundul sidongan na songon na mardalan. Adong do hata na mandok :

Mardangka bulung bira, Martampuk bulung tabu ;

Sonang ma roha niba, molo nunga tipak iba marjabu.

I ma na manggohi roha ni keluarga dibagas on (suhut ta) na saleleng on jumpang ma na ni luluan dapot na jinalahan na ai bolas do di pauli nasida bagas sibaganding tua on marhite pangurupion na sian Tuhanta, songon hata na mandok :

Tolap do ibana sian Sibuluan, mardalan tu Tampahan ; 

Dapotsa do na niluluan, jumpang do na jinalahan.

Asa i ma dalanna umbahen hundul hita nuaeng di tonga ni jabu na pinauli na on, jala nunga di bongoti nasida bagas on. Di poda ni natuatua, adong pe jabu ianggo so na marpahala do jabu i ndang denggan bongotan i, ai adong do sipasingot na mandok :

Labu pe labu i, ndang asal suanhononhon,

Jabu pe jabu i, ndang asal inganhononhon.

Jadi i ma amang, alana umbahen na jinou hamu angka dongantubu, dongan sahuta, hulahula, tulang, boru, dohot iananghon, ro di angka aleale, asa rap hita antong martangiang mangido tu Amanta Debata, asa gabe jabu namarpahala on, jala asa horas jala hipas keluarga on mangingani bagas on. Boti ma da amang !

Panungkun,

“Ba molo i do hape amang suhut nami lapatan ni parpunguan ta on, na uli ma i tutu jala na denggan. Toho do i tutu suhut nami, na nidok muna i, naeng ma jabu na marpahala bagas niba i. Antong sipabereng-berengon jala jabu na hinalomohon ni angka dongan sahuta dohot sisolhot ma jabunta on. Sai dapot ma songon hata ni umpasa :

Mabaor aek puli, Sian tano ni Simamora,

Hot ma jabunta on bagas na uli, Inganan marlas ni roha.

On pe suhut nami, sai manumpak ma amanta Pardenggan Basa i, sai diramoti ma tongtong jabunta on, asa sai hot bagasta on di batuna, togu di rangsangrangsang na jala momos di pangarahutna.

Dalan marbatubatu, dalan tu Simataniari ;

Sai gok ma jolma di jabu, sai gok mas ma di lamari.

Boti ma hata nami amang suhut. !

Nuaeng pe dihita saluhutna na pungu di bagas on nunga tung tangkas lapatan ni parpunguanta dohot ulaonta apala di tingki on, antong ganup ma hita pasahathon hata si gabegabe lumobi hata tangiang tu suhutta keluarga dibagas on. Molo dos rohanta di dok roha nami songon on ma partording na :

Parjolo ma hupasahat hami tu boru, dungi annon mandok hata ma sian hita na mardongan tubu, laos udut ma muse mandok hata sian dongan sahuta, di uduti ma muse sian ale-ale.

Dung i annon pinasahat tu uduran ni tulang, laos di uduti ma muse sian uduran ni hulahula.

Dung i, mangampu ma hasuhuton (parjolo ma boru ni suhut, ipe asa suhut)

(andorang so di dok suhut hata pangampuon, jolo di pasahat ma jolo angka pisopiso dohot pasituak na tonggi tu uduran ni Hulahula dohot uduran ni Tulang).

6. Pangujungi ni ulaon,

Marende dohot martangiang. (molo adong pangula ni huria di si, mansai denggan do molo nasida martangiang, jala molo sian Hulahula pe na denggan do i tongtong).

Songon i ma partording ni ulaon “mamongoti bagas”.
sumber:http://sipahutarbigfamily.blogspot.com/2009/04/adat-mamongoti-bagas.html



Read More